Ania, maysa ni Pinoy nga agisangpet ti TB iti US?

[Nabulod laeng ti ala a ladawan a naaramat]

Ania, maysa ni Pinoy nga agisangpet ti TB iti US?
ni Rudy Ram. Rumbaoa


NUPAY agtultuloy ti panagbaba ti bilang iti kaso ti Tuberculosis [TB] iti Estados Unidos, adda met sumagmamano nga imigrante [pakairamanan ti Filipinas] nga agisangpet iti nasao a sakit. Naduktalan ti Departamento ti Salun-at iti US a makaalerto daytoy a kinangato ti bilang ti TB. Gapu iti daytoy, naisingasing a maaksionan daytoy nga insigida tapno malapdan iti panagadu ti bilang ti TB nga iserrek ti maysa a gangannaet iti US.

Masarakan ti nangatao a bilang ti Tuberculosis kadagiti residente iti lower Africa ken sabsabali pay a pagilian iti Southeast Asia. Naammuan pay iti panagadal a kaaduan iti drug-resistant TB cases ket manipud iti foreign-born residents.

Kalikaguman dagiti pannakabagi ti salun-at a nagsukisok a maisayangkat ti sapasap a pagsubok/pannakaeksamen, karaman ditoy ti latent cases ti Tuberculosis manipud kadagiti long-term immigrant residents iti populasion.

Adda maipagarup a 250 a bilang ti TB cases iti tunggal 100,000 a masarakan kadagiti tattao nga aggapu iti pagilian ti Africa kas iti Ethiopia, Kenya ken Somalia. Karaman ditoy dagiti nasion iti Southeast Asian kas iti Vietnam, Cambodia ken Filipinas.

No ikumpara ti isu amin a bilang ti TB iti US, nababbaba iti lima tunggal 100,000 a tattao. Naibasar ti panagadal iti data manipud tawen 2001 agingga iti agdama, segun iti Center of Disease Control and Prevention. Naipablaak ti resulta iti Journal of the American Medical Association.

Iti palawag ni Dr. Henry Blumberg ti Emory University Medical School, ipakita ti panagsukisok nga akmen laeng ti Estados Unidos ti kina-superpowerna iti lubong ken ti kalikagumna a mangikabassit ti bilang dagiti kaso ti Tuberculosis.

Kadagitoy a naimpeksionan, naduktalan nga adda 20 a porsiento ti drug-resistant TB manipud iti imigrante ti Vietnam a kasangsangpetna iti US, ken sangapulo a porsiento ti foreign-born residents iti pakadagupanna amin. No ikumpara, adda uppat a porsiento manipud iti US-born residents.

Pagdandanagan dagiti opisiales ti salun-at ti drug-resistant TB ta mabalin a maiwaras daytoy iti sangalubongan gapu iti masansan a panagbiahe [ti maseknan nga addaan iti sakit] ken iti imigrasion. Nagbalin pay a headline kadagiti pagiwarnak daytoy nga isyu itay kallabes gapu iti panagbiahe ti maysa nga abogado nga addaan iti drug-resistant TB iti nadumaduma a pagilian. Ngem ipakita ti pagsubok/eksamen a saanna a naimpeksionan dagiti tattao a kinalugananna a nagbiahe iti eroplano.

Iti paglintegan ti America, kasapulan ti TB screening kadagiti tattao nga agkalikagum a sumrek iti Estados Unidos. Sabali pay nga addang a makatulong a mangtengngel iti panagngato ti bilang ti tuberculosis ket ti panagsapul ken panagagas iti latent TB infections.

Kuna ni Dr. Kevin Cain ti CDC ken kangrunaan nga author ti panagadal, a kasapulan unay a tungpalen daytoy a pagunnurotan tapno malapdan ti panagwaras ti TB. Kunana pay a makatulong iti naisayangkat a panagadal a mamaglasin no ania a grupo ti gangannaet iti maipaayan ti umno nga atension. Innayon pay ni Cain, nga idinto a kaaduan a kaso ti Tuberculosis ket manipud kadagiti kassangpet, mairaman met dagiti tao a nabayagen a nagindeg iti Estados Unidos.

Ti "latent," kayatna a sawen, "non-contagious infections," mikrobio nga adda iti bagi ngem kabalinanna a sarangten iti ania man a kita ti simtomas. Ti latent infections ket kabalinna ti agbalin nga aktibo a sakit a pakaigapuan iti contagious illness wenno makaakar a sakit--iti ania man nga oras wenno tiempo, partikular a target-na dagiti nataengan ken no nakapsuten ti immune system ti tao.

Malasin ti latent infections babaen iti maaramid a pagsubok/eksamen iti kudil ken maagasan daytoy iti uneg ti siam a bulan babaen iti panagipauneg iti antibayotiko nga agas. Saan a karaman dagiti foreign-born US residents iti gagangay a pagsubok/eksamen para iti latent TB.

Adda nasurok a 37 a milion a foreign-born nga agindegen iti Estados Unidos.