Natalged Kadi Dagitoy a Kanen?

[Nabulod laeng ti ladawan a naaramat]

Natalged Kadi Dagitoy a Kanen?
ni Rudy Ram. Rumbaoa

GISTAY kagudua ti bilang dagiti umili ti America ti gumatgatang iti organic products gapu iti pakaseknan ti hormone-laced milk, mercury kadagiti lames ken dadduma pay a kemikal a masarakan kadagiti taraon. No dadduma, manmano dagitoy ti agipauneg kadagiti berde ken nasadiwa a natnateng.

Ngem kuna ni Gina Solomon, M.D., senior scientist for the National Resources Defense Council [maysa a non-profit nga organisasion], "Agdepende. Rumbeng nga educated consumerka."

Naisurat ken nailasin dagiti pudno [fact] ken parbo [fiction] a pammati mainaig kadagiti pagamkan a taraon a maipauneg.

*Pagbutngan/pagamkan nga ipauneg: "Makaited kadi ti mercury iti lames/ikan a sidaentayo?"

[Ti pudno:] Segun ti panagsukisok ken panagadal ti Sierra Club, naduktalan a maysa kadagiti lima a babbai ti addaan iti saan a natalged a mercury levels- nga adda pakainaigan ti neurological disorders ken narigat nga agsursuro [learning disabilities]. Ngem di rumbeng a mariribukan iti daytoy a banag.

"Pagammo dagiti tattao a nakaipaunegda kadagiti lames nga addaan iti mercury wenno awan. Ngem ti pudno, adu dagiti wagas a pagpilian tapno natalged dagiti maipauneg," inlawlawag ni Philip J. Landrigan, M.D., director of the Center for Children's Health and the Environment at Mount Sinai School of Medicine idiay New York. Maysa pay, idi pinagdasig/pinagkompera dagiti nagadal/nagsukisok manipud iti Harvard University, ti itden a risgo iti agipauneg ti lames, naduktalan a napimpintas no ikabassit dagiti babbai ti ipaunegda iti low-mercury fish ngem iti saan a mangan iti lames.

[Tapno natalged:] "Saan koma a maenganyo iti tagilako a lames kadagiti food chain kas iti: pating, swordfsih, king mackerel ken albacore tuna- padapada amin dagitoy a nakaala iti mercury manipud kadagiti babassit a lames a kinnanda. Basbassit a lames, basbassit met ti mercury nga adda kadakuada, kayatna a sawen, pilien dagiti farmed trout, pasayang [shrimp], tilapia, wild pacific salmon ken haddock [nangruna no masikog ti babai].

*Pagbutgan/pagamkan nga ipauneg: "Natalged kadi ti pagpupokan dagiti manok a naikkan iti antibiotics?"

[Ti pudno:] "Naited kadagitoy [manok] ti antibayotiko tapno malapdan ti panagtaud ti E. coli, ngem saan a ti agas ti mangted iti risgo. Ti pudno a pakaseknan isu ti pannakasupring ken pannakapapigsa [ti pannakaaramat dagitoy antibiotics] dagiti dadduma a bakteria iti bagi a daytoy ti gapu a saan a maagasan dagiti dodoktor," inako ni Celeste Robb-Nicholson, M.D., associate chief of general internal medicine idiay Massachusetts General Hospital, Boston.

Tunggal tawen iti America, minilion dagiti umili ti maimpeksionan iti "campylobacter," sakit a mamataud iti gurigor ken panagsuyot [diarrhea]. Maipagarup a maysa iti lima nga umili ti antibiotic resistant strains. Ti antibiotics a managan iti "Baytril," ti maysa a makaited iti panagdur-as daytoy a superbug isut' gapuna nga imbabawi ti FDA ti pannakaaramat daytoy nga agas iti pagpupokan kadagiti manok.

[Tapno natalged:] Ipan iti refrigarator dagiti manok iti nababbaba ngem 40 degrees tapno malapdan ti panagtaud dagiti bakteria. Bungonen a nairut iti plastik wrapper wenno dagiti resealable bags tapno saan nga agaruyot ti tubbog [juice] a mapan iti sabali a taraon. Aramaten ti meat thermometer tapno masigurado a maluto daytoy iti nagbaetan ti 160 ken 170 degrees.

*Pagbutngan/pagamkan nga ipauneg: "Gatas manipud kadagiti baka a naikkan iti growth hormones"

[Ti pudno:] Kaaduan kadagiti dairy farmers ti agar-aramat iti hormone recumbinant bovine somatotropin [rbST, maawagan pay iti rbGH] tapno mapaadu ti mairuar/mapayanud a gatas dagiti baka. Pangatuenna pay ti levels ti insulin-like growth factor, a daytoy ti mangted ti risgo ken mamataud iti kanser.

Ngem kuna ni Dr. Landrigan, "saan met pay a mapaneknekan a dagitoy a hormones ti mangted ti problema iti salun-at ti maysa a tao." Binalakadanna ketdi dagiti masikog ken ubbing nga agtalinaed koma a nadalus ken naannad kadagiti ipaunegda a taraon.

Ti growth hormone ket pataudenna ti mastitis kadagiti baka, maysa nga impeksion a kasapulan ti pannakaaramat iti antibayotiko ken mamataud iti nana nga agtennag a kas gatas.

[Tapno natalged:] Agsapul kadagiti dairy products a saan a naagasan iti rbST. Maysa pay a pagpilian isu ti hormone-free milk.

*Pagbutngan/pagamkan nga ipauneg: "Prutas ken natnateng a napadakkel babaen iti pannakaaramat ti pestisidio"

[Ti pudno:] Kuna ni Jane Houlihan, vice president for research for the non-profit Environmental Working Group, "pagad-adalan a husto dagiti scientist no pudno nga adda pakainaigan dagiti pestisidio a maipasuyot kadagiti mula a mangpataud iti problema ti salun-at.

"Iti panagsukisok, ipakita nga adda pakainaigan ti pestisidio a rason ti neurotoxicity ken dadduma pay a kondision kadagiti dingnguen, kasta met kadagiti agtaltalon a naibilag iti daytoy a trabaho, ngem bassit ti maipakita nga ebidensia a dagitoy a problema [ti salun-at] ket direktiba a resulta iti panagipauneg kadagiti prutas ken natnateng [manipud iti napasuyotan]," inlawlawag met ni Marion Nestle, Ph.D., nutrition professor iti New York University.

[Tapno natalged:] Saan a kasapulan a mangan kadagiti organic foods. Nangina dagiti organic a prutas ken natnateng, ngem makatulong met daytoy. Kuna dagiti nagadal a bumaba ti risgo iti pesticides exposure iti 90% babaen iti panangliklik kadagiti makuna a 12 a kontaminado ti nadumaduma a klase ti prutas ken natnateng. Adtoy ti listaan dagiti prutas ken natnateng nga addaan iti pestisidio.

*High in pesticides: peaches, apples, sweet bell peppers, celery, nectarines, strawberries, cherries, pears, grapes [imported], spinach, lettuce and potatoes.
*Low in pesticides: onions, avocados, sweet corn [frozen], pineapples, mangoes, asparagus, sweet peas [frozen], kiwi, bananas, cabbage, broccoli and papaya.