Aug 10, 2013

Video Games, makatulong kadi a mangpasiglat kadagiti ubbing?


[Nabulod laeng ti ala a ladawan a naaramat iti artikulo]


Video Games, makatulong kadi a mangpasiglat kadagiti ubbing?
Ni Rudy Ram. Rumbaoa


"Ngem adu met dagiti video games a mangpasidap iti panunot no di pay ket agbalin nga educational experience kadagiti ubbing. Ket no ibasar iti agdama a kina-high tech ti lubong, nakalawlawag ketdi a mas komportable dagiti annak iti         kabaroanan a duktal ti teknolohia. Ta no addaan ti ubing iti daytoy a ramit, saan a paudi iti panaggunay ti teknolohia iti agdama. Ngem ania ti maitulong dagiti nagannak tapno agbalin dagitoy a video games a mangpasidap/mangpabaknang iti panunot dagiti ubbing ken ti kaadda ti importansia daytoy nga ekspiriensa?"

TI pannakabasa iti pagiwarnak, pannakaipadamag iti radio wenno pannakaipabuya kadagiti telebision ti inaldaw a maar-aramid, saan latta a mailaksid ti kaadda ti kinabayolente mapasamak iti aglawlaw. Nakakurkuranges a pammapatay, aksidente, pannakarames ken no ania ditan nga agbalin nga aktibidad ti maysa a kriminal. Kadagiti isolation cases, adda pakainaigan ti krimen iti video games. Ta mismo a dagiti kriminal ti mangtulad ti aramiden ti karakter iti video games nga ay-ayaemnda- pinnaltog ken agpipinnatay. 

Nagbalin ketdi a nabara nga isyu daytoy iti publiko itay kallabes gapu iti pannakainaig ti violence video games kadagiti naglabas a krimen a nakabuakan ti intero nga Estados Unidos. Dakkel kadi unayen aya ti impluensia dagiti video games kadagiti agdama a mapaspasamak a krimen iti kagimongan?
Kas iti napasamak itay napalabas a tawen, nabuak ti U.S. gapu iti inaramid ti maysa nga agtutubo a kasla agpampanunot a kuerong nga aso iti panangpaltopaltogna ken nakatayan ti agarup 20 nga inosente nga ubbing iti Sandy Hook Elementary School idiay Newtown, Connecticut. Sabali laeng ti 7 a nataengan a pinatayna iti mismo nga uneg ti eskuela. Pinarakpak ti gunman dagiti ubbing iti uneg ti classrom-da iti agarup alas nuebe media ti bigat. Sabali pay dagiti 8 a katao a pinatayna iti mismo a pagtaenganna. Assault riffle ti inusar ti gunman.
Sakbay nga inyuswat ti gunman ti masaker, nagay-ayam nga immuna iti video games. Violence video games. Gapu iti panagay-ayamna iti daytoy, simmeksek ti nangisit a panagem iti panunotna. Kayatna nga aramiden ti inay-ayamna iti video game- makipinnaltog ken makapatay. Maysa pay, kayatna a tuladen ti masaker nga inaramid ti maysa a gunman iti pasetna ti Yoropa. Kasla naapeluan. Kayatna nga artapan ti padana a gunman. No mabalin, ad-adu ti mapatayna. Gapuna nga inyuswatna ti dakes a panagemna.
Agpayso, adda sumagmamano a video games a saan a maiyannatup wenno di maiparbeng unay nga ay-ayamen dagiti ubbing. Ket kas resulta, adda sumagmamano a nagannak ti nangikalintegan nga awan ti naimbag nga ipaay wenno masursuro nga edukasional dagiti annakda iti video games.
Ngem adu met dagiti video games a mangpasidap iti panunot no di pay ket agbalin nga educational experience kadagiti ubbing. Ket no ibasar iti agdama a kina-high tech ti lubong, nakalawlawag ketdi a mas komportable dagiti annak iti kabaroanan a duktal ti teknolohia. Ta no addaan ti ubing iti daytoy a ramit, saan a paudi iti panaggunay ti teknolohia iti agdama. Ngem ania ti maitulong dagiti nagannak tapno agbalin dagitoy a video games a mangpasidap/mangpabaknang iti panunot dagiti ubbing ken ti kaadda ti importansia daytoy nga ekspiriensa?
Makipaset ti ekspiriensa iti panagay-ayam dagiti ubbing
-Naduktalan iti insayangkat a surbey ti AOL ken AP nga adda 40% a nagannak ti mangipalubos kadagiti annakda nga agay-ayam nga agmaymaysa iti video games. Adda met 30% a nagannak ti makiay-ayam kadagiti annakda iti video games iti nakurang a maysa nga oras iti tunggal lawas. Kayatna a sawen nga ad-adu dagiti nagannak ti saan a makipaset iti paginteresan dagiti annakda. Kuna ti surbey a ti pannakipaset ti nagannak no ania man ti aramiden dagiti annak iti sangnguanan ti video games ket makapaimbag iti rikna, makatulong ken makapagin-awa kadakuada nga agpadpada.
Kasla agbasa iti libro ken mangilawlawag no ania ti akem dagiti karakter iti estoria. Kasapulan laeng ti panaganus dagiti nagannak. Ket no mapasamak dayta, aprisiaren wenno dayawen dagiti ubbing ti tulong dagiti nagannak a mangipatarus, mangibuksil wenno ibaga ti kaipapapan a kayat nga ipaawat ti ay-ayam nga inda ay-ayamen. Ditoy nga adda gundaway dagiti ubbing nga agragsak ken mangipudno iti nagannak dagiti paggaayat ken dida kayat iti nasao a video game. Gapuna a makatulong a mangpatanor kadagiti ubbing ti panagay-ayam, a buyogan ti panagsaludsod ken agpanunot a mangdillaw maipanggep iti lubong a paggargarawan ken ti likmutna.
Ngem ania ti masursuro ti ubing iti video games?
-Naibinsabinsa iti panagadal a kangrunaan wenno most basic level, isuro ti video games ti simple a panangtengngel/panangaywan ti motor ken iti koordinasion dagiti ima ken mata. Maitutop nga ay-ayamen dagiti preschooler ti makaited benepisio a pannakaawat wenno panagsursuro a kas iti panangbigbig no ania ti adda iti rupa, kinalaing iti literatura ken panagsao, umno a sosial ken moral a panagdesision ken uray pay kinalaing a mangidaulo.
Maysa ketdi a karit kadagiti nagannak ti panangsapul iti napintas a video games. Gapuna a nangdisenio iti sistema ti Entertainment Software Rating Board wenno ESRB tapno maballaagan/mapatigmaanan dagiti nagannak iti panagannadda kadagiti di maikanatad/di maibagay a linaon ti video games. Naiprinta iti kahon/box ti klasipikasion ti tunggal video game. Nailanad ditoy no ania ti kasayaatan ken maikanatad nga ay-ayamen dagiti ubbing. Nupay adda daytoy a sistema ti ESRB, ad-adda latta a biroken dagiti nagannak ti kasayaatan ken kapintasan a video game. Ngem awan ketdi ti makaibaga no kasanot' kinaimbag ti linaon ti maysa a video game no di ti mismo a dagiti agay-ayam. Napintas man daytoy a napanunotan ti ESRB a panangklasipikar wenno panangranggo, nasaysayaat pay koma no kadua ti ESRB dagiti nagannak/guardian iti pannakaaramid ken pannakaklasipikasion ti maysa a video game. Kuna ti ESRB a saanda nga ikkan ti grado ti maysa a video game segun/basar iti abilidadna a mangipaay/mangted iti material pang-edukasion. Gapuna a ditoy koma a tumulong wenno makikammayet dagiti nagannak para iti pannakaklasipikasion ti video game.
Kasanot' panangsapul iti educational video games?
-Kadagiti naisayangkat a panagadal, naduktalan a basbassit ti gundaway dagiti ubbing a makapataud iti problema a pakatiliwan iti atension dagiti nagannak nga agay-ayam iti educational video. Idinto a mangpataud met ti problema dagiti ubbing a masansan nga agay-ayam iti arcade-like wenno adda kinabaloyente a video games.
Ngem apay a mapataud ti ubing daytoy a problema? Mabalin a maysa a rason wenno pakaigapuan ket gapu iti kinaawan talinaay ti nakemna iti inna panagsursuro ket tagibassitenna unay ti kabaelanna gapu ta saan a pamiliar kenkuana ti linaon ti video game. Ipakita pay iti panadagal a makasursuro dagiti ubbing iti inda panagay-ayam, ket maysa ditoy ti video games. Ipaay dagitoy nga ay-ayam kadagiti ubbing nga addada iti natalged a lugar gapuna a padpadasenda [dagiti ubbing] a sukisoken dagiti konsepto a saan a mangted iti tension wenno babantot kadakuada wenno iti aglawlaw ti akademia ket nawayada nga aramiden ti pormal a panangikeddeng ken ebaluasion.
Segun iti sistema ti klasipikasion, napintas a pangrugian nga ay-ayamen dagiti agtawen iti 3-5 ti video game a nagraduan iti EC, wenno Early Childhood rating. Masansan a bigbigen dagitoy a klase ti ay-ayam dagiti karakter a pamiliar kadagiti ubbing ta maisuro ditoy ti konsepto a paset ti preschool curriculum kas iti letra, numero ken panangbigbig iti kolor/maris. Maisuro met kadagiti sabsabali pay a video games ti phonics ken basic math skills. Nupay kasta, mapalagipan lattan nga agannad dagiti nagannak ta alisto laeng a maibaga no ti klasipikasion ti ay-ayam ket educational ngem ti kinapudnona, saan. Nadumaduma a porma ken klase ti edukasion nga ipaay ti video game, ngem bassit kadakuada ti mangilanad ti paulo ti ay-ayam- aglalo kadagiti damona ti agsursuro. Isut' gapuna a masapul ti superbision dagiti nagannak tapno saan a bastabasta ania ditan ti ay-ayamen dagiti annakda.
Bilang nagannak, saantay' basta lattan ipaima ti video game kadagiti annak. Kitaentay' a naimbag no makapasayaat daytoy kadakuada. Saantay' koma met latta namnamaen wenno ekspektaren nga adda maganabda nga ekspiriensa a kasla man tay nagbasada iti libro wenno maawatanda ti konsepto ti matematika. Agpayso, ti libro ti maysa pay laeng a kasayaatan nga edukasional a ramit iti uneg ti kurato ti pagadalan. Ket wen, kasapulanto latta ti maestra ti kaskenan unay a ramit iti panangisurona- ti libro. Adu a talaga ti maiburay ken maipaay ti educational video game kadagiti ubbing, ngem ad-adda pay laeng nga iturong dagiti nagannak dagiti annak ti kayat a sawen ken kababagasan ti istraktura iti panagsursuro.
Ibubos koma ngarud dagiti nagannak ti tiempo ken panawenda a makitrabaho nga agay-ayam kadagiti annak. No mabalin, sirigen ti kompiuter ket padalanan ti ibagbaga dagiti dadduma a nagannak maipapan iti ekspiriensa a panagisuro kadagiti annak. Makatulong pay iti panangbangon ti educational institutions a pagkakammayyetan dagiti nagannak. Masarakanto dagiti nagannak a naimbag ti masursurona kadagiti saan nga ekspektaren a nagbalin nga ekspiriensa manipud iti sabali.
Ti panangiyam-ammo ti educational games kadagiti naganus pay ti pampanunotna nga ubbing ti mamagbalin kadakuada nga aginteresado iti maysa nga ay-ayam tapno agpanunot a kas nataengan. Laglagipen, ibubos ti bassit a tiempo/panawen kadagiti annak. Pilien wenno pagtulagan no ania a klase ti video game ti mabalinyo nga ay-ayamen- tapno mayam-ammo ti panagsursuro iti naragsak a wagas.
-Di Nakapappapati, Ngem Pudno

No comments:

Post a Comment