 |
| [Nabulod laeng ti ladawan a naaramat] |
 |
| [Nabulod laeng ti ladawan a naaramat] |
Ti
Sika
Ni Rudy Ram. Rumbaoa
Ni Rudy Ram. Rumbaoa
NARIGAT a sakit ti "Sika." Masansan ti panagibleng ti masakit ket mapakuyogan dagitoy iti dara.
Adda
dua a
pagdumaan a
kita dagiti
sika,
"bacillary"
ken "amoebic."
Daytoy
bacillary a
sika isut'
patauden
dagiti
mikrobio a
kankanayon nga
adda iti
bunggoy dagiti
"shigella,"
ket uray
dagitoy aduda
met a kita.
Maisaknap
dagitoy nabiag
babaen ti
pannakaidenna
iti maysa a
tao nga addaan
iti daytoy a
sakit. Mabalin
met a
mayalisda
babaen ti
taraon wenno
danum nga
inumen.
Mabalin pay a maiwaras daytoy a sakit babaen kadagiti ngilaw. Masansan nga adda dagiti epidemia ti sika kadagiti disso a nagdudupudop wenno pannakaipakni dagiti rugitda. Masansan daytoy a sakit kadagiti ubbing. Dumanon dagitoy a mikrobio kadagiti lalaem dagiti ub-ubbing ket pataudenda ti panagletteg ken panagabut-abot dagiti bagbagis. Masansan a mairaman a lumteg ti isu amin a paset ti dakkel a bagis ken ti akimbaba a paset dagiti babassit a bagis.
Dumteng a kellaat daytoy a sakit iti uneg ti dua nga aldaw kalpasan ti pannakaalis ti sakit, nangruna kadagiti ubbing. Adda gurigor, panagdudukot, panagtuglep, awan ganas a pannangan, panagsarua, panagsuyot, sakit ken panagbubussog ti tian ken saem iti panagiddek.
Mabalin pay a maiwaras daytoy a sakit babaen kadagiti ngilaw. Masansan nga adda dagiti epidemia ti sika kadagiti disso a nagdudupudop wenno pannakaipakni dagiti rugitda. Masansan daytoy a sakit kadagiti ubbing. Dumanon dagitoy a mikrobio kadagiti lalaem dagiti ub-ubbing ket pataudenda ti panagletteg ken panagabut-abot dagiti bagbagis. Masansan a mairaman a lumteg ti isu amin a paset ti dakkel a bagis ken ti akimbaba a paset dagiti babassit a bagis.
Dumteng a kellaat daytoy a sakit iti uneg ti dua nga aldaw kalpasan ti pannakaalis ti sakit, nangruna kadagiti ubbing. Adda gurigor, panagdudukot, panagtuglep, awan ganas a pannangan, panagsarua, panagsuyot, sakit ken panagbubussog ti tian ken saem iti panagiddek.
Kalpasan
ti dua wenno
tallo nga
aldaw, adda
agparangen a
dara, anu ken
buteg iti
ibleng, ket
mabalin a
maminduapulo
wenno
mamitlopulo
nga umibleng
ti masakit iti
nabasa nga
ibleng iti
maysa nga
aldaw. Gapu
kadagitoy
pannapukaw ti
danum,
mapasamak ti
napardas a
panagkebbet
wenno
panagmaga.
Mabalin a
rumsua ti
panagam-amangaw,
panagkissiw
ken
panagtalimudaw
dagiti nakaro
unay ti
sakitda, ket
malaksid no
nasayaat ti
pannakataripatona,
mabalin a
matay ti ubing
iti uneg ti
umuna wenno
maikadua nga
aldaw.
Saan unay a nakaro daytoy kadagiti nataengan, ngem mabalin nga adda nasaem unay a sakit ti tian ken dara a maikuyog iti iblengda. Gapu iti nakaro a panagiddek, mabalin a tumaud ti busigit. Mabalin nga umasping daytoy a kita ti sakit iti kolera gapu iti ibleng a kasla nagarasawan. Mabalin pay a kasla apendisitis ti panagut-ot daytoy a sakit.
Pananglapped:
Panagdaldalus. Pukawen amin dagiti ngilaw. Salakniban ti taraon iti pannakaalis. Kitaen ta mabuggoan a nalaing dagiti ima sakbay ti pannangan. Maikkan koma dagiti amin a tawa ken ridaw kadagiti linaga a barut [screen] tapno saan a makastrek dagiti ngilaw ken lamok. No awan ti umisu a pannakataripato, adu ti matay kadagiti ubbing. Napeggad met daytoy a sakit kadagiti nataengan.
Panangagas:
Maipan koma iti ospital dagiti ubbing nga agsakit iti kastoy a klase ti sakit tapno matudokan iti agas babaen iti urat [IV fluid]. Nadaruy koma laeng a taraon ti maited kadagiti amin a masakit bayat dagiti umuna a dua pulo ket uppat nga oras, kasta met a maikkanda iti itsa a saan unay a nasanger. Inton agsubli ti iblengda a kas gagangay, mabalin a maikkanen ti masakit iti linugaw.
Dagiti kasayaatan nga agas:
*Chloromycetin [Chloramphenicol] ken dagiti Tetracyclines- kas iti Teramycin wenno Achromycin. Maysa a kapsula a 259 mg., mamitlo iti maysa nga aldaw iti uray ania kadagitoy nga agas.
Saan unay a nakaro daytoy kadagiti nataengan, ngem mabalin nga adda nasaem unay a sakit ti tian ken dara a maikuyog iti iblengda. Gapu iti nakaro a panagiddek, mabalin a tumaud ti busigit. Mabalin nga umasping daytoy a kita ti sakit iti kolera gapu iti ibleng a kasla nagarasawan. Mabalin pay a kasla apendisitis ti panagut-ot daytoy a sakit.
Pananglapped:
Panagdaldalus. Pukawen amin dagiti ngilaw. Salakniban ti taraon iti pannakaalis. Kitaen ta mabuggoan a nalaing dagiti ima sakbay ti pannangan. Maikkan koma dagiti amin a tawa ken ridaw kadagiti linaga a barut [screen] tapno saan a makastrek dagiti ngilaw ken lamok. No awan ti umisu a pannakataripato, adu ti matay kadagiti ubbing. Napeggad met daytoy a sakit kadagiti nataengan.
Panangagas:
Maipan koma iti ospital dagiti ubbing nga agsakit iti kastoy a klase ti sakit tapno matudokan iti agas babaen iti urat [IV fluid]. Nadaruy koma laeng a taraon ti maited kadagiti amin a masakit bayat dagiti umuna a dua pulo ket uppat nga oras, kasta met a maikkanda iti itsa a saan unay a nasanger. Inton agsubli ti iblengda a kas gagangay, mabalin a maikkanen ti masakit iti linugaw.
Dagiti kasayaatan nga agas:
*Chloromycetin [Chloramphenicol] ken dagiti Tetracyclines- kas iti Teramycin wenno Achromycin. Maysa a kapsula a 259 mg., mamitlo iti maysa nga aldaw iti uray ania kadagitoy nga agas.
Mabalin
a matulongan
ti panagsuyot
ken nasaem a
panagiddek
babaen ti
panagaramat
iti
"paregoric,"
kagudua ti
kutsarita iti
tunggal
sumagmamano
nga oras.
Kasta met a
makatulong ti
"tintura ti
belladona,"
sangapulo
katedted a
maibulon iti
danum tapno
maep-ep ti
nakaro a saem
ti tian.
Maikkan dagiti
ubbing iti
tallo wenno
uppat a
katedted,
mamimpat iti
maysa nga
aldaw.
Makatulong
met dagiti
emplasto wenno
pagdengngep
iti tian a
pangep-ep iti
nakaro unay
nga ut-ot. No
saan a
magun-dan
dagitoy,
padasen nga
aramaten ti
supot a
naikkan iti
napudot a
danum.
Laglagipen:
ikkan ti
masakit iti
adu a danum
tapno saan a
mamagmagan.*
No comments:
Post a Comment