Showing posts with label National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Show all posts
Showing posts with label National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Show all posts

Dec 13, 2011

Importante ti Makaanay a Turog

IMPORTANTE TI MAKAANAY A TUROG
ni Rudy Ram. Rumbaoa



[nabulod laeng ti ladawan a naaramat. maysa a buya ti saan a pannakaturog]


Ne kadagiti agtartrabaho iti rabii wenno graveyard, basaenyo daytoy:
"No ti tao a bassit ti turogna: ad-adu ti tiansada nga agbalin a nalukmeg wenno obesity, makaala iti sakit ti puso, nangato a presion ti dara ken diabetes..."


KANAYONKA kadi a mabarbaringkuas iti rabii, wenno adda kadi problema iti pannnaturogmo, wenno dika kadi makaturog nga insigida? No agpayso man nga addaanka ti maysa kadagitoy a parikut, maysaka ngarud kadagiti maibilang nga agarup 50-70 a milion nga Amerikano nga agsagsagaba iti "sleep disorder."

"Bassit a pannaturog wenno saan a makaanay a panangisubli ti turog
[restorative sleep] ket maapektaran no kasano ti intay panagpanunot, no kasanotayo nga agtignay, no kasanotayo a lagipen dagiti napalabas, ken no kasano a maaramid ti trabahotayo iti pagopisinaan, iti eskuela wenno sadinno a pagtrabahoan," daytoy ti nabuddak a palawag ni Dr. Merrill Mitler, program director for sleep research ti National Institute of Neurological Disorders and Stroke [NINDS].


Ti agtultuloy a kaawan ti turog ket itundanatayo pay iti risgo ti saan a naurnos a rikna/tignay a kas iti dipresion ken mangitunda iti nakapuy/nakapsut a konsentrasion kasta met iti nakapuy a panangikeddeng, problema pang-sosial, al-alisto a pannakadesgrasia, ken ti panagngato ti bilang ti panagabuso.


Adda met makuna a "di makita a rason iti biang ti pannaturog." Gapu iti mayoras a pannaturog ket mabalin met a maigapu daytoy kadagiti kemikal a reaksion iti nagduduma a paset ti bagi. Nailawlawag pay nga adda pakainaigan daytoy iti salun-at iti adu a panagpanpanunun a wagas. No dagitoy a kemikal reaksion ket saan nga agkakasurotan, maysa pay daytoy a kontribusion iti problema iti metaboliko ken iti cardiovascular system ket daytoy ti ad-adda a mangsupusop iti parikut.


Kadagiti panagadal a naduktalan, "No ti tao a bassit ti turogna: ad-adu ti tiansada nga agbalin a nalukmeg wenno obesity, makaala iti sakit ti puso, nangato a presion ti dara ken diabetes." Mano ngarud ti kasapulantayo nga oras iti pannaturog? Dagiti nataengan, kadawyan a kasapulanda ti 7 agingga iti 8 nga oras a pannaturog iti tunggal rabii tapno marikna ti naan-anay nga inana no dagitoy ket makariing. Ngem no mariknam wenno maekspiriensa ti sobra a pannaturog iti aldaw wenno addaanka iti problema iti pannaturog, nasken a kasarita ti doktor wenno iti maysa a sleep therapist tapno mabalakadandaka iti parikutmo.


Adtoy ti sumagmamano a pammalakad wenno singasing tapno magun-od ti makaanay a turog:
-Aywanan ti regular a pannaturog ken ti nainsigudan nga oras a panagriing.
-Liklikan ti caffaine ken sigarilio iti naladaw a paset ti malem, saan nga uminum iti alkohol tapno laeng matulongannaka a makaturog.
-Liklikan ti maturog a sibubussog wenno awan nagyan ti tian.
-Aramaten ti pagiddaan a para laeng iti pannaturog. Maturogka iti nasipnget, naulimek ken kaustoanna nga espasio nga addaan iti apagisu a temperatura.
-Ag-relax sakbay a maturog. Agdigus iti napudot a danum, agdengngeg kadagiti makapaturog a musika, meditasion ken breathing excercise.
-Iyadayo ti pagorasan iti katre tapno maliklikan iti patinayon a panangkita ti oras.
-No dika makaturog iti uneg ti beinte minutos a panaguldag iti katre wenno nasapaka a nagriing ket dikan makaturog, bumangonka ket padasen ti ag-relax kas iti panagbasa agingga a maala ti turogmo manen.
-Regular a panagwatwat ket makatulong met iti sumagmamano a kaso ti sleep disorders. Nupay kasta, saanka nga agwatwat iti dua nga oras sakbay iti pannaturog.
-Liklikan ti adu unay a trabaho, paperwork wenno dagiti di mapugsat nga aktibidad iti dua nga oras sakbay ti pannaturog.


Kadagiti magatang nga over-the-counter wenno prescription sleep aids, makatulong dagitoy nga agas iti apagbiit laeng a tiempo babaen met laeng iti pammalubos ti doktor. Sumagmamano met kadagiti sleep aids ti mangted iti panagulaw kabayatan iti aldaw a panangipauneg gapu iti epektona wenno side effects.*