Iti panagadal: "Ti nakapuy a pangawatan ti panagangot
ti agong ti maibilang nga umuna a senial iti kaadda
ti sakit."
--
TI narigat a panangilasin ti agong iti maangotna
kadagiti nagduduma a bambanag kas iti lemon, saba,
ken cinnamon ti maipagarup nga umuna a senial
ti kaadda iti Alzheimer's Disease. Nairakurak iti maysa
a panagadal a naawagan ti "Scratch-and-Sniff Test,"
maysa a pagsubok a mangitudo ti panunot/utek
ti tao no daytoy ket addaanen iti umuna a tukad
Importante kadagiti sientista ti naisayangkat
a pagsubok ta babaen ti daytoy, maammuan ti wagas
a mangipababa wenno mamagsardeng iti Alzheimer's
ken ti pannakapukaw ti memoria iti panunot-
no karaman daytoy ti nasao a sakit. Iti agdama,
awan pay naduktalan nga agas wenno makaagas
iti daytoy nga an-anayen ti nasurok lima milion nga Amerikano.
Nabayagen nga ammo dagiti agsuksukimat wenno
agad-adal a ti "microscopic lesions" ket
maikonsidera wenno maibilang nga immuna a nagparang
ti Alzheimer's iti paset ti utek nga importante
iti biang ti "pangawatan ti panagangot ti agong,"
wenno sense of smelling.
"Dakkel ti pakainaigan iti straktaktura ti anatomia
ti panagangot. Wen, pudno daytoy," kuna ni Robert Franks,
maysa nga eksperto iti Odor Perception and the Brain
ti University of Cincinnati. Nupay saan a karaman
iti kaudian a panagadal ni Franks, nagparang daytoy
idi mairakurak ti nasao a resulta ti panagadal idiay
Archive's of General Psychiatry.
Inlawlawag ni Franks a dagiti dadduma a naisayangkat
a panagadal itay kallabes, dakkel ti pakainaigan
ti pannapukaw ti panagangot iti Alzheimer's- ngem naaramid
daytoy kadagiti nasalun-at a tattao, lima a tawenen
ti nalapabas. Nasubok dagiti tattao babaen
iti "olfactory powers tapno dagitoy ti surotenda
nga aramiden." Kunana, mannarimaan ti pannakasubok
dagiti napili a tattao para iti baro a "panangsubok
ti panagkapsut ti panunot."
Iti nasao a panagadal, nairaman ditoy ti 600 a tattao
nga agtawen iti nagbaetan ti 54 ken 100, tapno
mapagsaludsodan ken pagdiperensiaenda dagiti pamiliar
nga angot a kas iti: lasona, sibuyas, lemon,
cinnamon, black pepper, tsokolate, sabong ti rose,
saba, pinya, sabon, paint thinner, gasolina ken asuk.
Ket iti tunggal angot, mangngegan ken makita ti uppat
a pinili a sungbat dagiti tattao. Kagudua
kadagiti tattao ti nangikalintegan ti pinilida a sungbat,
ket maysa laeng ti nagmintisanda. Kagudua met kadagitoy
ti makaammo ti siam a sungbat iti sangapulo ket
dua a saludsod. Kadagiti kababaan ti naala a grado
dagiti tao iti kagudua ti sibubukel a napagsaludsodan
ti nakaala ti husto a sungbat ken angot iti walo a klase
a banag ti angot.
Adda 21 a topiko a naisayangkat a pagsubok ti cognitive
iti tinawen para ti lima a sumaruno a tawen. Agarup
apagkatlo kadagiti tattao a nakaisayangkatan ti
pagsubok ti timmaudan ti pannakariribuk iti
memoria ken panagpanunot.
Makuna a dagiti tao a nagkamali wenno nagbiddut
iti uppat a pagsubok ti panangot, 50 a porsiento
ti manamnama a pagtaudan daytoy a problema ngem kadagiti
tattao nga awan ti kamali/nagbiddutanda. Naammuan
a dagiti marigatan a mamagdiperensia kadagiti nagduduma
nga angot ti karaman iti nangato a bilang ken pagdur-asan
ti "mild cognitive impairment to Alzheimer's Disease."
Nailista dagiti nagan, tawen, kinatao, edukasion ken
pakasaritaan iti atake ti puso ken panagsigarilio/
panagtabako dagiti nairaman a tattao iti pagsubok-
ket naduktalan a nababa latta ti naala a grado
dagitoy, ket manamnama a dakkel ti tsansada
a mairisgo iti "cognitive decline."
Kuna ti lead author Robert Wilson ti Chicago Rush
University Medical Center, "Ti in-inut a pannakapukaw
ti pangawatan ti panagangot ket saan a maigapu iti riribuk
gapu ti buteng [panic]." Inlawlawagna a "saan a gapu ta
di naperpekto ti maysa a tao ti gradona iti dayta a pagsubok,
ngem nagdaliasat ketdi ti tao iti makuna a cognitive problems."
"Dagusen koma dagiti nataengan a tattao ti mangipakaammo
kadagiti doktorda no mapukaw ti pangawatan ti panangotda,"
kuna ni Claire Murphy, maysa a mangad-adal ti maipanggep
iti Alzheimer's iti San Diego State University, ken saan
a karaman kadagiti nakipagsukisok. Inlawlawagna a
ti mabalin a problema ket maipuon iti impeksion ti polyp
iti agong, wenno impeksion ti sinuses. "No lakayen/baketen
ti maysa a tao ken addaan iti nasayaat a pangawatan ti
panagangot, napintas a senial," kuna ni Murphy.
Ti nasao a panagadal ket pinundoan ti National Institute
on Aging [NIA] and the Illinois Department of Public Health.*
.
.
.
.
.
ANIA, URAY TI AGONG AMMONA NO ADDA ALZHEIMER'S-MO?
Rudy Ram. Rumbaoa
salunatkenmedisna.blogspot.com
[nabulod ti ladawan a nausar]
