Naisangsangayan a Trabaho ti Kudil

[nabulod ti ladawan]

Naisangsangayan a Trabaho ti Kudil
Ni Rudy Ram. Rumbaoa

NAIKKAN ti bagi ti tao iti napintas unay nga abbong. Awanen ti napimpintas ken nasudsudi ken makaay-ayo ngem ti nasin-aw ken nasalun-at a kudil. Ngem masansan unay a mamulitan ti langana gapu kadagiti nalaad a piglat ken taramidong, kaaduanna kadakuada ti saan koma a tumaud no maannadan dagitoy ken matagiben a husto ti kudiltayo. Masansan nga adda dagiti kaamaan a kasla binukbukodanda dagiti sakit ti kudil. Masapul koma dagitoy a tattao iti kanayon a panagannad. Panunoten koma ti tunggal maysa ti nasken a pannakaaywan a nasalun-at ti kudil ta mabalin a daytoy ti makaited iti kinasayaat wenno kinalaad nga agpaut agingga iti panagbiag.

Adda sumagmamano a trabaho nga aramiden ti kudil. Isu't umuna a salaknib a bumusor iti mikrobio nga agpadas a sumrek iti bagi. Madadael dagiti mikrobio gapu kadagiti enzyme nga adda iti rabaw ti kudil, no la ket nasalun-at ken awan sugatna. Ngem mabalin a maluktan ti dalan ti pannakaalis gapu kadagiti sugat wenno dunor ti kudil saan laeng nga agpatingga iti kudil ngem mabalin pay a dumanon iti akin-uneg a linabag ti bagi.

Adda pay sabali a nasken a trabaho ti kudil, isu't tumulong a mangtaginayon iti nasayaat a pudot ti bagi tapno saan a nabara wenno nalamiis unay. No napigsa ti panagwatwat, mapataud ti bara kadagiti piskel. Tapno saan unay nga aglabes ti bara, masapul a maikkat dagiti dadduma, no saan, mabalin nga aggurigor ti maysa a tao. Tapno mapalamiisan, maiturong ti adu a dara iti kudil. Daytoy ti mangted iti ilalabbaga ti kudil. Aglukat ti adu kadagiti babassit nga urat iti uneg ti kudil tapno makapan ti dara a nalaka iti rabaw ti kudil babaen ti angin iti ruar.

Dakdakkel manen ti akem ti panagling-et. Agaparuar dagiti babassit a tubong ti ling-et iti adu a danum a manglayus iti kudil. Inton maitayab ti angin dagitoy a danum, ikuyogda ti adu a pudot ket daytoy ti tumulong a mangpalamiis ti bagi. Maaramid amin dagitoy gapu iti narigat a maawatan a panagtrabaho dagiti nerbio ken urat nga adda iti uneg ti kudil babaen iti panangiturong ti sistema ti nerbio ti bagi.


Kasano ti Panaglaing dagiti Sugat:
No masugat wenno madunor ti kudil, kaaduanna nga aglaing iti nadaras. Saan laeng a malapdan ti pannakapukaw ti adu a dara no di pay ket maripkan ti sugat tapno saan a makstrek ti mikrobio. Ti panaglaing ti sugat isu't maysa kadagiti datdatlag ti nakaparsuaan. No maipasir ti kudil iti baba ti mikroskopyo, masarakan a kasla maiturong dagiti linabag babaen ti saan a makita a bileg iti uneg ti bagi. Ikkaten a nadaras ti puraw a paset ti dara dagiti nadadael a linabag ti bagi ket iti saan a mabayag, nadalusen ti disso a pakabangonan manen dagiti babbaro a linabag. Agtrabaho dagiti baro a selula nga agaramid ti maysa a kasla rangtay iti nadadael a disso ket sada agawaan a punnoen ti disso a luang tapno agkakamang dagiti napigis wenno nadunor a kudil. Iti kasta, aglaing ti nalaad a kudil a napagsisilpo babaen ti maysa a piglat a mangsalaknib ti bagi iti ad-adda a pannakadangranna.

Maaramid met ti umasping a wagas ti aramid no madangran ti kudil gapu iti agbettak a taramidong wenno letteg wenno sabali pay a kita dagiti saksakiten ti kudil. Kas pagarigan ti tuko a masansan a makita dagiti ubbing, mangrugi daytoy iti maysa a pisuk-pisok a kasla nasinit ken bumtak ket agbalin a nakalukat a sugat. Iti uneg ti maysa wenno dua nga alldaw, mabungon daytoy iti rekkang ket santo masuktan iti pudno a kudil. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, agpukawton dagiti kababassitan a gaddil, malaksid no adda naikannayon a pannakaalis gapu iti panangkudkod dagitimikrobio nga staphyloccus iti kudil. Dumteng dagitoy a pannakaalis gapu iti saan a panagannad iti panangkudkod iti nagatel.*